PIRA MALA BADÊ Û DEWLETA KURD A MERWANÎ...

-


Pira Mala Badê, weke ku ji navê wê jî tê fêmkirinê, li ser navê Bad ê Dostik hatîye avakirin, ê ku damezirênerê Dewleta Kurd a Dostkî - Merwanî (985-1096) ye...

Bad,( an jî Baz) di sala 991-an de, di şerekê li gel Hemdanîyan pêk hatîye da hatîye kuştin û xwarzîyê wî Hesen ê Merwan ketîye şûna wî û sinorên dewleta xwe berfirehtir kirîye... Di dema Bad da, navê dewleta wî ne Merwanî ye, piştî Hesen ê Merwan, navê dewletê dibe Merwanî... Lê siltanên Merwanî, bapîrê xwe, Bad ê mezin ji bîr nakin û di dema Nasiruddewle Ehmed ê Merwanî de, vê pira bêhempa, a ku ji hêla mîmarîyê ve li seranserê dinyayê nav û deng daye, li ser navê wî ava dikin. Tarîxa avakirina wê jî, derûdora salên 1040 û 1050-an e.. Li ser vê pira bê hempa lêkolîneke me ye berfireh heye û di demeka nêz de bête weşandin.



Hêjayî gotinê ye ku, navê dewletê Merwanî ye, dibe ku ji hêla cînarên wan ve wiha hatibe binavkirin, lê malbata Merwanîyan di civaka kurd da, wek " Mala Badê " têne naskirin û her wiha dewleta xwe ew bi xwe wek "Kurdistan" bi nav kirîye. Ev rastîya dîrokî di pirtûka bûyername ya  Mateûs ê Rihayî de bi zelalî hatîye tomarîkirin. Nivîsên ku li ser kevir û bendên pirê hatine nivîsandin gelek in, û her desthilatdarî jî, kevirekê nû ê ku navê siltanên wan li ser bûye, pê ve danîye. Mînak; Artûkîyan, Selçûkîyan û Osmanîyan û hwd..... Di demên dawîn da, di dema serhildanê Sasûnê da, em vê jî baş dizanin ku, generalekî tirk bixwe jî, hin keviran deranîye, tine kirîye û hinekên wan jî, ji bo neyên xwendin xera kirîye.... Ev agahî di pirtûka Hasan Hişyar Serdî a bi navê "Nerîn û bîranînên min" de, bi berfirehî hatine nivîsandin.

Ya din pirtûka hêja a Îbn-ul Ezraq a bi navê "Dîroka Amed û Farqînê", agahîyên kêrhatî û berfireh dide me, nemaze di der barê Dewleta Merwanîyan de.... Lê mixabin, bi tenê beşeke biçûk a vê pirtûkê hatîye wergerandin û beşên din jî li benda lêkolînê ne... Orîjînala wê, di mûzeya Londonê de ye û Abdullatîf Avad ê lêkolînerê ereb- Misrî, hin beşên wê ên din jî amade kirîye û weşandîye. Mamoste M. Emîn Bozarslan, beşê "Dîroka Merwanî yên Kurd", ji erebî wergerandîye li tirkî û bi navê "Mervani Kürtleri Tarihi" daye weşandinê... Beşên din jî, li benda lêkolîn û wergerandinê ne... Bi hêvîya lêkolîn û wergerandinên wan beşên din jî....

(Amadekar: Xerzî Xerzan)
Wêne: Pira Mala Badê - 1909 û rewşa wê ya îroyîn

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Xerabreşk; Perestgeha herî kevnar a cîhanê

-
Resim
Ger bête fikirkirin ku pîramîdên Misirê çar hezar  û Stonehenge-yê Brîtanyayê  pênc hezar salî ne, divê bête pejirandin û li seranserê dinyayê jî divê wiha bête zanîn, ev kolan, kolana arkeolojîk a herî giring a dinyayê ye, a ku, heta îro hatîyê pêkanîn.... Mezopotamya: Bêgengeşî tê pejirandin ku dergûşa şaristaniyan e..  Û her wiha cihê axên taybet û pîroz ê şaristaniyan e, ê ku cara yekem mirov li vira dest bi çalakiyên xwe yên şarezahî kirine… Dibe ku, isbata herî giring a vê têzê jî perestgeha antîk a Xerabreşk be…  Perestgeha Xerabreşk, berê deh sal,  ji hêla cotkarekî ve birasthatinî hatîye dîtin. Berhemeke bê hempa, keşfeke mazin û hêja… Xerabreşk a perestgeha herî mezin û kevnar a mirovahîyê, ji nav sinorên Rihayê bang li me dike û dibêje: “ Şaristanî li vira ye !“ Giringiya vê herêmê ku firehiya wî neh hektar e û di sala 1963-an de hatîye dîtin, berê 10 sal, bi saya cotkarekî ku zeviya xwe cot dikir ve hatîye fêhmkirin. Tê de, bermahiyên mîmarî
Devamı

Mêrxasekî Botan: ELO DÎNO

-
Resim
Wek ku Mamoste Qanadê Kurdo gotîye; "Zargotina kurdî,, kanîya edebiyata kurdî ye..." . Û dîsa em dizanin ku mixabin gelek stran, kilam, çîrok û gotinên zargotina kurdî ji ber xwedîderneketinê, winda bûne, negihiştine nifşên nû. Ew berhemên kevnar û hêja, bingehên zimanê kurdî ne jî her wiha. Ji ber vê yekê, parastina zargotina kurdî, parastina zimanê kurdî ye û baş e ku di van salên dawî de gelek kedkar û xebatkarên zimanê kurdî, hewla tomarkirina van berheman de ne. Mamoste Dilawerê Zengî jî yek ji wan xemxwar û berhevkarê berhemên kevn ên zimanê kurdî û zargotina kurdî ye. Pirtûka " Dîroka kelepora mîrnişîniya Botan " jî yek ji wan xebatan e... Pirtûkekî têr û tije ye û bi ravekirina qewimînên Botan ve jî, her wiha pirtûkeke dîrokî ye. Beşa Elo Dîno ê navdar bi taybetî di pirtûkê da cihekî giring digire û kesên ku navê vî mêrxasî yê binavûdeng bi tenê bihîstibin û di der barê wî de agahiyên wan kêm bin, dikarin kurtejiyana wî û serpêhatiyên wî li jêr
Devamı

Navê Kurd û Kurdistanê Di Dîrokê De (Beşê I)

-
Resim
Xerzî Xerzan Destpêk Wekî ku tê zanîn, li ser dîroka navê Kurd û Kurdistanê gelek nêrîn, nivîs, nivîsar û lêkolîn hene. Ev rewşeke xwezayî ye, ji lew re wekî kesayet û netewe  “Kurd”  û wekî welatê wan  “Kurdistan”,  ji destpêka dîroka mirovahîyê ve li ser axa Mezopotamyaya  Jorîn bi cih e, heye û di çavkanîyên herî kevnar de jî mirov bi hêsanî digihêje van her du pênaseyan. Di vê nivîsarê de, em ê jî anegorî zanîn, xwendin û lêkolînên xwe,  bikevin pey şopa navê Kurd û girêdayî vî navî, navê welatê wan an ku Kurdistan… Ji bo destnîşankirina sînorên Kurdistanê, divê mirov di serî de wate û etîmolojîya peyva “Kurd” baş zanîbe. Ji lew re “Kurdistan” ji du beşepeyvan, an ku ji “Kurd” û “istan”ê pêk tê. Kurd navê neteweyekê e, navê gelekî ye. Ji bo pênasekirina netewekê, hem ji hêla hemû cînaran ve, hem jî ji hêla kurdan bi xwe ve hatiye bikaranîn. Peyva  (istan)ê jî peyveke zimanên kevnar ên Hindo-Ewropayî û Arîyanî ye ku di zimanê Kurdî de wekî paşgirekê tê bikaranîn. “Ist
Devamı